استان کردستان با مساحت 28203 کیلومتر مربع یکی از استان های غربی ایرا است که در مجاورت استان های آذربایجان غربی ، زنجان ، همدان و کرمانشاه و هم مزر با کشور عراق قرار گرفته است که بیش از 200 کیلومتر مرز مشترک با عراق دارد . مختصات جغرافیایی استان 34 درجه و 44 دقیقه تا 36 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 31 دقیقه تا 48 درجه و 16 دقیقه طول شرقی می باشد . مرکز استان شهر سنندج است که در ارتفاع 1373 متر از سطح دریا واقع شده است .
شهر های دیگر استان عبارتند از :
سقز ، مریوان ، قروه ، بانه ، بیجار ، دهگلان ، دیواندره ، کامیاران و سروآباد .

ویژگی های طبیعی و اقلیمی استان کردستان

شاخص	میزان	واحد
مساحت	28203	کیلومتر مربع
جمعیت	1500000	نفر
ترکم نسبی جمعیت	53	نفر در کیلومتر
مرکز استان	سنندج
میزان بارندگی متوسط سالیانه استان	505	میلی متر
حداکثر رطوبت نسبی خرداد ماه (مرکز استان)	62	درصد
دمای سالیانه (مرکز استان)	6/13	درجه سانتی گراد
مرتفع ترین نقطه استان	3262	متر (کوه بدر در قروه)
پایین ترین نقطه استان	750	متر (خروجی حوضه سیروان)

زراعت و باغبانی

وسعت اراضی زراعی استان کردستان حدود 1100000 هکتار است که سالیانه 700000 هکتار آن به کشت انواع محصولات اختصاص داده می شود و 15 درصد کل اراضی زیر کشت به کشت آبی اختصاص دارد .
در استان تعداد 12 دشت مساعد و حاصلخیز به مساحت تقریبی 218600 هکتار وجود دارد که عمدتا در قروه ، بیجار ، دهگلان ، دیواندره ، مریوان و کامیارن قرار گرفته اند ، بستر تولید بسیار زیادی را برای انواع مختلف محصولات راعی فراهم نموده است . تولید سالیانه بیش از 480000 تن گندم ، 42 هزار تن جو ، 250000 تن سیب زمینی ، چغندر و مقادیر زیادی کلزا ، صیفی جات ، بقولات و که از کیفیت بسیار مناسبی هم برخوردار هستند ، جایگاه ویژه استان را از نظر تولید محصولات زراعی بهتر نمایان می کند . تامین امکانات لازم ، آبی نمودن اراضی زراعی دیم و استفاده از فناوری های جدید باعث می شود تولید تا چند برابر فعلی افزایش یابد . صنایع وابسته جهت تبدیل و فرآوری محصولات کشاورزی از دیگر اقداماتی است که می تواند سهم استان را از لحاظ شاخص های اقتصادی به نحو چشمگیری افزایش دهد .

آمار تولید محصولات زراعی و باغی

نام محصول	مقدار تولید	واحد
محصولات زراعی	885	هزار تن
محصولات باغی	130	هزار تن
گندم	482	هزار تن
جو	42	هزار تن
سیب زمینی	250	هزار تن
توت فرنگی	25	هزار تن
گردو	10	هزار تن
انگور	61	هزار تن
حبوبات	40	هزار تن

با توجه به وجود اراضی شیب دار و دامنه های کوهستانی ، مزارع دیم رها شده و زمین های حاشیه رودخانه ها و همچنین بارندگی مناسب ، باغداری و کشت درختان مثمر در استان کردستان اهمیت خاصی دارد . ضمنا پتانسیل توسعه آنها تا چند برابر ظرفیت فعلی وجود دارد . مو کاری (دیم و آبی) ، کشت توت فرنگی ، درختان گردو و بادام ، سیب ، هلو ، زردآلو و ... در اراضی مستعد استان از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است .
در زمینه کشت توت فرنگی استان کردستان از استان های پیشرو در کشور است و محصول تولیدی از شهرت خاصی برخوردار است . با توجه به وجود حدود 25 هزار تن مازاد محصول سالیانه (در شرایط فعلی) ، تبدیل و فرآوری آن به محصولات جانبی ، بسته بندی ، نگه داری و ارسال آن به مناطق دیگر از جمله مواردی است که با برنامه ریزی درست و اصولی و سرمایه گذاری مورد نیاز موجب رونق هر چه بیشتر تولید این محصول باارزش در استان خواهد شد .
از نظر تولید انگور ، استان وضعیت مناسبی را دارد و حدود 50درصد سطح باغات در استان به کشت مو اختصاص یافته ا ست و سالیانه بالغ بر 60هزار تن انواع انگور از جمله رقم خوشناو (انگور سیاه) وارد بازار می شود . این در حالی است که میوه انگور دارای فرآورده های بسیار زیادی می باشد که با ایجاد صنایع تبدیلی می تواند نقش مهمی را در اقتصاد استان ایفا نماید .
کشت و تولید محصولاتی مانند خیار ، گوجه ، هندوانه ، پیاز ، سبزیجات و به ویژه در شهرستان های سنندج و قروه رونق زیادی دارد و هر ساله هزاران هکتار از اراضی آبی استان به کشت این نوع محصولات اختصاص داده می شود . به طور کلی گسترش باغات استان از جمله راهکارهای توسعه و اشتغال در استان محسوب می شود . به طوریکه به ازای هر 3/1 هکتار یک نفر می تواند مشغول به کار باشد ، لذا به ازای 10000 هکتار افزایش سطح زیر کشت باغات زمینه اشتغال 7500 نفر فراهم می شود و حدود 150 هزار تن به تولید محصولات باغی در استان اضافه می شود .
استفاده از فناوری های جدید همراه با افزایش تولید در واحد سطح موجب بهبود کمی و کیفی تولیدات استان در این زمینه خواهد شد .

منابع آب

استان کردستان با دارا بودن بارندگی حدود 500 میلی متر (بیش از دو برابر بارندگی متوسط ایران) یکی از پر آب ترین استان های ایران است ، به طوری که با 7/1 درصد مساحت 5/3 درصد حجم بارندگی های کشور را دریافت می کند . وضعیت منابع آب استان بر حسب حوضه های آب خیز به شرح زیر می باشد :

حوضه آب خیز سفید رود

حوضه آب خیز سفید رود با مساحت حدود 13450 کیلومتر مربع حدود یک میلیارد متر مکعب آب های سطحی استان را دریافت می کند . رودخانه های مهمی مانند قزل اوزن ، تلوار ، شور ، اوزن دره در این حوضه قرار گرفته اند ، دشت های وسیع کشاورزی استان اکثرا در حاشیه این رودخانه ها هستند . این حوضه از نظر منابع آب زیر زمینی بسیار غنی است و چاه های عمیق و نیمه عمیق زیادی در دشت های قروه و دهگلان حفر و مورد بهره برداری قرار گرفته اند . طرح هایی مانند تغذیه آبخوان ها و پخش سیلاب و همچنین عملیات ساماندهی و مهندسی رودخانه در این مناطق قابل اجرا است و می توان موجب افزایش ظرفیت بهره برداری از آب های سطحی و زیر زمینی و افزایش سطح زیر کشت اراضی کشاورزی گردد . در حال حاضر عملیات اجرایی سدهای گلباغ ، سیاه زاغ ، سنگ سیاه و چراغ ویس و همچنین مطالعات سدهای آله دره و سورال در دست انجام است که می تواند نقش زیادی در گسترش فعالیت های اقتصادی مرتبط با بخش آب و کشاورزی در این نواحی داشته باشد .
ا نظر شرایط طبیعی و توپوگرافی این حوضه پتانسیل بیش از 10 سد بزرگ و تعداد زیادی سد کوچک را دارد که در صورت احداث می تواند منابع آب سطحی زیادی را مهار نماید که در حال حاضر بدون استفاده از دسترس خارج می شود .

حوضه آبخیز سیروان

این حوضه با وسعت 7500 کیلومتر مربع از پر آب ترین حوضه های آبخیز ایران و کردستان محسوب می شود . به طوریکه 8/2 میلیارد متر مکعب آب های سطحی استان در این حوضه جریان دارد . رودخانه سیروان با طول 213 کیلومتر از پر آب ترین و بزرگترین رودخانه های استان محسوب می شود . ودخانه هایی مانند گاران ، گردلان ورزاب از مهمترین ودخانه های این حوضه هستند . شرایط توپوگرافی و مورفولوژی خاص رودخانه ها در حوضه سیروان زمینه اجرای پروژه های مهم اقتصادی را در این ناحیه از جمله احداث سدهای بزرگ به منظور آبیاری اراضی کشاورزی ، تولید انرژی ، صید پرورش آبزیان ، توریسم و ایجاد صنایع بزرگ که نیازمند آب زیادی می باشد را فراهم نموده است . سد قشلاق سنندج با ظرفیت 224 میلیون متر مکعب از جمله سدهای موجود است که آب شهر سنندج را تأمین می کند . در حال حاضر سدهای گاوشان با حجم 550 میلیون متر مربع و سد گاران در مریوان در دست ساخت هستند و سد زریوار نیز به منظور افزایش حجم دریاچه از 35 میلیون متر مکعب به 90 میلیون متر مکعب با ارتفاع 5 متر احداث شده است .
به طور کلی حوضه سیروان با قرار گرفتن شهرهای مهمی همچون سنندج (مرکز استان) و مریوان در مرز عراق از نظر منابع آب پتانسیل بسیار زیادی دارد و می تواند موجب بهبود شاخص های اقتصادی در این استان گردد .

حوضه آبخیز زرینه

این حوضه با 4800 کیلومتر مربع حدود 60/1 میلیارد متر مکعب آب های سطحی استان در آن جریان دارد . سد سقز که یکی از بزرگترین سدهای ایران است (با گنجایش 648 میلیون متر مکعب ) و آب آن از طریق رودخانه خورخوره ، ساروق و چم سقز تامین می شود در این حوضه قرار گرفته است . در حال حاضر سد چراغ ویس بر روی رودخانه چم خان با ظرفیت 6/73 میلیون متر مکعب و با هدف تامین آب شهرهای سنته ، مرخز و پروژه بزرگ ایستگاه پمپاژ لگزی در حال مطالعه است .

حوضه آبخیز چومان و قزلچه

وسعت این حوضه 1550 کیلومتر مربع است و دارای 820 میلیون متر مکعب اب سطحی است ، شهر بانه در این حوضه قرار گرفته است و رودخانه های زاب ، بوئین و قزلچه سود رودخانه های عمده آن محسوب می شوند .

حوضه آب خیز راز آور (کرخه)

وسعت این حوضه 500 کیلومتر مربع است و از سر شاخه های حوضه بزرگ کرخه در ایران محسوب می شود . حجم آبدهی این حوضه سالیانه 120 میلیون متر مکعب است . دشت کامیاران از حاصلخیزترین دشت های استان کردستان است و برای تامین آب آبیاری اراضی کشاورزی این ناحیه در حال حاضر عملیات ساخت سد بزرگ گاوشان در 45 کیلومتری جنوب سنندج در دست ساخت می باشد .

وضعیت کلی منابع آب در استان کردستان

موضوع	مقدار	واحد	درصد نسبت به کشور
حجم بارندگی های سالیانه	2/14	میلیارد متر مکعب	5/3
روان آب های سالیانه	8/7	میلیارد متر مکعب	9/7
منابع آب زیر زمینی	715	میلیارد متر مکعب	2
حجم جریانات خروجی از استان	3/6	میلیارد متر مکعب	-
آب مصرفی در بخش کشاورزی	1/884	میلیارد متر مکعب	-
آب های مصرفی و نفوذ	4/1	میلیارد متر مکعب	57/3
تبخیر و تعرق سالیانه	9/7	میلیارد متر مکعب	8/2

مشخصات سدهای موجود ، در دست ساخت و در دست مطالعه در استان کردستان

نام سد	محل قرارگیری	حجم	هدف از احداث
سقز	40 کیلومتری سقز	648	تامین آب شهرهای سقز و تبریز و آبیاری 110 هزار هکتار اراضی پایاب سد
قشلاق سنندج	15 کیلومتری سنندج	224	تامین آب شهر سنندج و آبیاری 3 هزار هکتار اراضی پایاب و تولید 3/0 مگاوات برق
گاوشان	45 کیلومتری جنوب سنندج	550	تامین آب مشروب شهر کامیارن و کرمانشاه و آبیاری 33 هزار هکتار اراضی پایاب وتولید 11 مگا وات برق
سیاه زاخ	7 کیلومتری دیواندره	200	آبیاری 17500 هکتار اراضی پایاب
گلباغ	15 کیلومتری جنوب بیجار	1/8	آبیاری اراضی پایاب
بانه	5 کیلومتری بانه	16/4	تامین آب شهر بانه
گاران	10 کیلومتری شمال شرقی مریوان	92	تامین آب شهر مریوان و آبیاری 6155 هکتار اراضی پایاب
چراغ ویس	سقز	6/73	تامین آب شهر سقز
سنگ سیاه	30کیلومتری قروه	32	آبیاری 1570 هکتار اراضی پایاب
سنته	شهرستان سقز	28	آبیاری 7000 هکتار اراضی پایاب
سورال	شهرستان قروه	10	آبیاری 900 هکتار اراضی پایاب
امیر آباد	شهرستان کامیاران	5	آبیاری 700 هکتار اراضی پایاب
مرخز سقز	شهرستان سقز	5/5	آبیاری 550 هکتار اراضی پایاب
آله دره	شهرستان دیواندره	84	آبیاری 1700 هکتار اراضی پایاب
زیویه	شهرستان کامیاران	25/6	آبیاری 780 هکتار اراضی پایاب

دام و تولیدات دامی استان

به دلیل رخورداری از شرایط طبیعی مناسب و مراتع سرسبز و پوشش گیاهی غنی و همچنین ویژگی های اقلیمی و توپوگرافی مساعد ، دامداری از فعالیتهای بسیار کهن در استان محسوب می شود که از دیر باز بسیاری از ساکنان روستاها و حتی شهرها بدان مشغول بوده اند .
فرآورده های دامی مانند : گوشت قرمز ، شیر ، پنیر ، و محصولات فرعی مانند : چرم و پوست ، موهر و کرک از جمله محصولات استان به شمار می رود . برخی از انواع بزهای اصیل از جمله : بز مرغز که خواستگاه آن استان کردستان می باشد شهرت جهانی دارد . کرک بز مرغز مرغوبت بسیار زیادی دارد و در تولید البسه و صنایع دیگر از آن استفاده می شود .
استان کردستان 63/2 درصد گوشت قرمز ، 6/2 درصد شیر و 8/1 درصد گوشت مرغ کشور را تولید می کند و از این لحاظ موقعیت ممتازی را دارد و با دارا بودن توانمندی های بیشتری که در این زمینه دارد از جمله مراتع بسیار غنی ، پتانسیل تولید علوفه ، آب کافی و نیروی انسانی ماهر و ... درصدهای فوق الذکر می تواند به نحو بسیار چشمگیری افزایش یابد . شهرستان های دیواندره ، سقز و سنندج در این زمینه توانایی های بیشتری دارند . پرورش زنبور عسل نیز در استان کردستان قدمت دیرینه ای دارد و این حرفه به دلیل شرایط اکولوژیکی مساعد رو به توسعه است و تولیدات آن به بازارهای داخلی و خارجی ارسال می شود .

آمار طرح ها و واحدهای دامپروری و ظرفیت آنها در استان کردستان

نوع طرح	تعداد طرح	ظرفیت واحد در هر دوره	اشتغال زایی (نفر)
مغداری گوشتی	230	3001800 قطعه	900
مرغداری تخم گذار	14	438000 قطعه	90
پرورش مرغ مادر گوشتی	2	145000 قطعه	104
کارخانه جوجه کشی	1	1200000 قطعه	15
زنبور عسل (مدرن)	935	28198 قطعه	429
زنبور عسل (بومی)	1783	29663 قطعه	243
پروار بندی بره (صنعتی)	78	24400 رأس	294
پروار بندی بره (نیمه صنعتی)	42	6000 رأس	80
پروار بندی گوساله (صنعتی)	32	4090 رأس	246
پروار بندی گوساله (نیمه صنعتی)	30	1457 رأس	28
گاوداری شیری (صنعتی)	48	1505 رأس	225
گاوداری (نیمه صنعتی)	320	2697 رأس	320

آمار تولیدات دامی استان

نوع محصول	میزان	واحد
شیر	150000	تن
گوشت قرمز	18900	تن
مرغ	15500	تن
تخم مرغ	5700	تن
عسل	400	تن
موهر	19	تن
پشم	1300	تن
مو	250	تن

توانمندی های استان در زمینه تولیدات گیاهی ، جنگل ، مرتع و محصولات فرعی

پوشش گیاهی استان کردستان برخوردار از جنگل های بلوط غرب می باشد که با مساحت حدود 300000 هکتار علاوه بر مناطق مریوان و بانه بخشی از شهرستان کامیاران و سنندج را در بر می گیرد . عمده گونه های درختی این مناطق شامل بلوط ایرانی د، بادام ، افرا و گلابی وحشی می باشد . جنگل های استان علاوه بر حفظ آب و خاک و تامین شرایط اکولوژیکی دارای فرآورده های با ارزشی هستند که مصارف دارویی و صنعتی دارند از جمله : کتیرا ، گز و سقز .
بر طبق آمار اداره کل منابع طبیعی استان سالیانه 30-25 تن کتیرا و 50-70 تن سقز و 100 تن گال از جنگل های استان استحصال می شود . این مواد مصارف بسیلر متعدد در صنعت دارند . کشت درختان صنوبر به ویژه در حاشیه رودخانه ها گسترش زیادی دارد به طوری که حدود 2/13 درصد سطح کل صنوبر کاری های کشور (14500 هکتار) در استان کردستان قرار گرفته است که می تواند نیاز صنایع چوب و کاغذ را بر طرف نماید .
از نظر پوشش گیاهی ، 1200000 هکتار مرتع با تولید سالیانه 332750 تن در استان وجود دارد که نیاز غذایی بخشی از دام های استان را تامین می نمایند . استان کردستان از نظر گونه های گیاهی از غنی ترین استان های ایران محسوب می شود . 340 گونه جنگلی 1094 گونه گیاهی در استان وجود دارد . از نظر گیاهان دارویی و صنعتی این استان بسیار غنی است و حدود 169 گونه گیاهی از 54 تیره با مصرف دارویی و تعداد زیادی نیز دارای مصرف صنعتی درمناطق مختلف استان می رویند . مهمترین گونه های دارویی ثعلب ، شیرین بیان و موسیر است که گسترش زیادی در مراتع و رویشگاه های استان دارند .

شیلات

وجود 28 رودخانه دائمی بزرگ و 32000 دهنه چشمه و تعداد بسیار زیادی چاه های عمیق و نیمه عمیق ، قنات و دریاچه سدهای قشلاق ، سقز و زریوار بستر مناسب تولید پرورش آبزیان در استان کردستان است . با توجه به کیفیت مطلوب آب های جاری و شرایط اقلیمی متعادل پرورش ماهیان سردابی اهمیت بسزایی در استان دارد . در حال حاضر سالیانه 1927 تن ماهی و میگو در استخرهای پرورش تولید و به بازار عرضه می شوند .
منابع عمده و بزرگ جهت تولید عبارتند از :

دریاچه سد قشلاق در 15 کیلومتری شهر سنندج
دریاچه سد سقز در 40 کیلومتری شهر سقز
دریاچه زریوار مریوان با وسعت 800 هکتار
سدهای در حال ساخت و مطالعه که در آینده به منابع آبی اضافه خواهند شد
رودخانه
استخرهای پرورش ماهی

در راستای استفاده از پتانسیل های استان جهت تولید و تکثیر پرورش ماهیان گرم آبی و سرد آبی پروژه های مهمی اجرا شده و یا در حال اجرا می باشد که مهمترین آنها در جدول زیر ارائه شده اند .

وضعیت تولید آبزیان در استان کردستان

نام پروژه	محل	ظرفیت سالانه (تن)	میزان اشتغال (نفر)
مجتمع قمچیقای تولید ماهیان سرد آبی	47 کیلومتری شمال شهرستان بجار در روستای قمچیقای	170	128
مجتمع ماهیان سرد آبی پلنگان	45 کیلومتری شهرستان کامیاران در روستای پلنگان	540	417
مجتمع ماهیان سرد آبی سیروان	روستای دیوزنا و مریوان	1500	1125
مجتمع پرورش ماهیان گرمابی سد سقز	سد سقز	6/1 میلیون قطعه ماهی	-

طرح های آتی

طرح های کشت ، اهلی کردن و فرآوری تولیدات گیاهان دارویی ، صنعتی ، معطره و اسانس دار
طرح های شناسایی و تکثیر گاهان زینتی موجود در عرصه های منابع طبیعی مانند گل محمدی
سرمایه گذار در زمینه محصولات فرعی گیاهان مرتعی ودرختان جنگلی از جمله سقز ، کتیرا ، گال ، بلوط ، گزو و ...
ایجاد کارخانه تولید اسید تانیک با استفاده از مواد اولیه گال های بلوط
ایجاد کارخانه های صنایع چوب و نئوپان و تشویق به سرمایه گذاری و افزایش سطح صنوبر کاری های استان و استفاده از تمام توان موجود در داخل استان .
تهیه طرح جامع بهره برداری توریسمیی از جاذبه های اکوتوریستی استان در راستای توسعه توریسم با استفاده از پتانسیل های استان مانند غار کرفتو ، دریاچه ریوار ، اورامانات ، پارک جنگلی آبیدر و ...
استفاده از سایت بیوگاز به منظور تهیه انرژی در مناطق کوهستانی
فرآوری کودهایی حیوانی ، بقایای گیاهی و ضایعات کشت و صنعت ها به منظور افزایش موادآلی خاک های زراعی و باغی .
تهیه کود بولوژیک قارچی میکوریزا
احداث کارگاه ها و کارخانه های تبدیل و فرآوری ضایعات کشتارگاهی جهت تولد مواد خوراکی مورد نیاز دام (بااولویت احداث در مجتمع کشتارگاه صنعتی)
احداث کارگاه های بسته بندی گوشت ، دل ، جگر و قلوه (با اولویت احداث در مجتمع کشتارگاه صنعتی)
واحد تهیه سالامبور (با اولویت احداث در مجتمع کشتار گاه صنعتی)
میدان عرضه و واحدهای پرواربندی دام در مجتمع کشتار گاه صنعتی
کارگاه های نیمه صنعتی فرآوری الیاف تولیدی بزمرخز
واحد کنترل کیفی و بسته بندی عسل
احداث محل انتظار دام ، مل فروش دام بالا خص جایگاه تهیه و توزیع بره و گوساله ، کلینیک دامپزشکی و ... در میادین عرضه دام استان .
تشکیل شرکتی با ماهیت حمل و نقل و بوجاری گندم (ضدعفونی – بوجاری) با استفاده از تکنولوژی جدید در کانون های تولید گندم استان .
طرح ایجاد نهالستان های تولید نهال و نشاء با استفاده از تکنیک کشت بافت به منظور تکثیر سریع و عاری از ویروس .
طرح تشکیل شرکت های مکانیزاسیون با ماشین های سنگین و متنوع در امور خاک ورزی ، مبارزه با علف های هرز ، سم زنی ، کاشت و برداشت در مجاورت دشت های استان و مزارع یکپارچه شده .
طرح تولید خشکبار به طریق صنعتی و بهداشتی ( با توجه به حجم زیاد موه های خشکباری استان) و همزمان بسته بندی خشکبار .
طرح فرآوری و پرواری سبزی ها و میوه ها نظیر : توت فرنگی ، آلو ، آلبالو ، هلو ، خیار به منظور تولید آبمیوه ، کنستانتره ، شور و ترشیجات .
تشکیل شرکت های خصوصی تهیه و تولید بذور گواهی شده .
طرح تولید کارتن و نئوپان از مواد سلولزی (کاه ، کلش حاصل از باقی مانده محصولات زراعی و نی زارهای استان)
طرح کشت و صنعت تولید علوفه و دام در فلات های مرتفع استان (اوباتو – خرکه)
کشت های گلخانه ا و تولید خارج از فصل با لحاظ کردن مسائل گلوگاهی .
تولید و فرآوری سیب زمینی .
طرح تولد انرژی و نیروی برق – آبی در رودخانه سیروان .
طرح انتقال آب از حوضه های غربی و پرآب (زاب و سیروان) به دشت های کشاورزی استان .
طرح مهار و بهره برداری از آب های سطحی با احداث سدهای مخزنی .
طرح آبی نمودن اراضی حاشیه رودخانه ای قزل اوزن ، خورخوره و ...
طرح پرورش اسب کردی به منظور رونق صادرات آن .

توانمندی های اقتصادی استان کردستان در زمینه های صنعت و معدن :

§ 1. معرفی استان کردستان

§ 1.1. موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی

§ 1.2. آب و هوا و محیط طبیعی

§ 1.3. پیشینه تاریخی

§ 1.4. جمعیت و نیروی انسانی

§ 1.5. زیر ساخت و خدمات عمومی

§ 1.5.1. جاده های ارتباطی

§ 1.5.2. شهرک های صنعتی

§ 1.5.3. انرژی و سوخت

§ 2. قابلیت ها ، مزیت ها و توانایی های اقتصادی استان کردستان

§ 2.1. بخش کشاورزی

§ 2.2. بخش تجاری و بازرگانی

§ 3. بخش صنعت و معدن

§ 3.1. بخش صنعت

§ 3.1.1. معرفی واحدهای مهم صنعتی

§ 3.1.2. وضعیت پروانه های بهره برداری استان کردستان به تفکیک شهرستان

§ 3.1.3. وضعیت پروانه های بهره برداری استان کردستان به تفکیک گروه های مختلف صنعتی

§ 3.1.4. طرح های اولویت دار صنعتی در استان کردستان

§ 3.2. بخش معدن

§ 3.2.1. پتانسیل های معدنی

§ 3.2.2. پروژه کشف طلا

§ 3.2.3. معادن فعال و تنوع مواد معدنی

§ 3.2.4. سرمایه گذاری مشترک در زمینه اکتشاف

1. معرفی استان کردستان

1.1. موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی

استان کردستان با 28000 کیلومتر مربع وسعت (معادل 7.1 درصد مساحت کل کشور ) در غرب ایران و در مجاورت خاک عراق واقع شده است . همسایه های استان کردستان به ترتیب عبارتند از :
از شمال : استانهای آذزبایجان غربی
از غرب : کشور عراق
از جنوب : استان کرمانشاه
از شرق : استان همدان و قسمتی دیگر از استان زنجان
سنندج مرکز استان کردستان است و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری این استان دارای 9 شهرستان ، 23 شهر ، 27 بخش ، 83 دهستان بزرگ و 1738 روستا می باشد . شهرهای کردستان عبارتند از : سنندج ، بانه ، سقز ، دیواندره ، مریوان ، بیجار ، کامیاران ، قروه ، دهگلان و سروآباد .

1.2. آب و هوا و محیط طبیعی

به موقعیت خاص توپوگرافی استان و میزان بارندگی ( معادل 450 الی 600 میلیون در سال) زیاد برف و باران ، ودخانه های پر آب زیادی در استان جاری بوده . و آب مورد نیاز تعداد زیادی از رودخانه های کشور نیز همانند سیمینه رود ، گاورود ، قزل رود ، زرینه رود ، کرخه و سیروان از خاک استان کردستان تأمین می گردد . وجود منابع عظیم آبی در استان کردستان ضمن توسعه کشاورزی و دامداری سبب ایجاد طبیعتی زیبا و آب و هوای معتدل شده است در کردستان دو نوع شرایط آب و هوایی متمایز وجود دارد . در مناطق کوهستانی و دشت های مرتفع آب و هوای نسبتا معتدل و خشک با زمستان های سرد و در دره ها و قسمتی از مناطق غربی استان آب و هوا معتدل می باشد . اقلیم کردستان تحت تاثیر توده های گرم و مرطوب مدیترانه ای و اقیانوس اطلس قرار دارد که با عبور این جریان ها از روی استان و برخورد با ارتفاعات زاگرس مقدار زیادی از رطوبت خود را به صورت باران و برف از دست داده و عامل عمده ریزش های جوی کشور را نیز تشکیل می دهند .

1.3. پیشینه تاریخی

کردستان بخشی از سرزمینی است که تحت حکومت مادها اداره می شده و بر اساس متون تاریخی کردها یکی از شعبه های مشهور آریا بوده که در حدود 2 هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع) ، به سرزمین فعلی کردستان مهاجرت کرده اند . کردها ایرانی تبارند و زبان و فرهنگ آنها با دیگر اقوام ایرانی عجین شده است .

1.4. جمعیت و نیروی انسانی

بر اساسآخرین برآوردهای رسمی انجام شده در سال 1380 ، جمعیت استان کردستان معادل 1470000 نفر می باشد که 55% آنها در شهرها و 45% جمعیت در روستاها زندگی می کنند که قریب به اتفاق مسلمان هستند (99.9%) نبت تعداد مردان به زنان تقریبا برابر یک می باشد یعنی از کل جمعیت 51% را مردان و 49% را زنان تشکیل می دهند .
سایر شاخص های جمعیتی استان عبارتند از :

جمعیت پایین از 15 سال 42.7%
جمعیت بین 15 الی 64 سال 53.1%
جمعیت 65 سال به بالا 4.2%
متوسط چگالی جمعیت در هر کیلومتر مربع 47.2 نفر
بیشترین چگالی جمعیتی در شهر سنندج 123 نفر در کیلومتر مربع
کمترین چگالی جمعیتی در شهر بیجار 19.2 نفر در کیلومتر مربع می باشد

1.5. زیر ساخت و خدمات عمومی

1.5.1. جاده های ارتباطی

امروز شبکه راه های ارتباطی استان به طور قابل ملاحظه توسعه ، تجهیز و بهبود یافته است به طوری که دسترسی به استان های همدان ، آذربایجان غربی ، کرمانشاه و زنجان بسیار ساده بوده و حمل و نقل را بسیار تسهیل نموده است و این امر نقش عمده ای را در جذب سرمایه گذاری بخش صنعت و معدن را تشکیل می دهد .

1.5.2. شهرک های صنعتی

شرکت شهرک های صنعتی استان کردستان با تهیه مکان های مناسب و تأمین خدمات اساسی در شهرک ها شرایط بسیار مطلوبی را برای سرمایه گذاری صنعتی در کردستان فراهم نموده است .
تسهیلاتی از جمله آب ، برق ، تلفن ، گاز طبیعی برای سرمایه گذاران در شهرک های صنعتی فراهم می گردد .

1.5.3. انرژی و سوخت

گاز طبیعی در تمام شهرهای استان مورد استفاده قرار می گیرد . بنابراین بخش صنعت نه تنها مشکلی در تهیه سوخت در طول تمام سال ندارد و بلکه استفاده از گاز طبیعی به عنوان منبع تامین انرژی سبب پاکیزگیس محیط زیست نیز در مقایسه با استفاده از سایر و سوخت های فسیلی شده است .
استان کردستان به شبکه سراسری کشور از محورهای همدان ، کرمانشاه و آذربایجان غربی متصل شده است . در نتیجه ، هیچ محدودیتی در توسعه صنعتی استان فراهم نمودن انرژی الکترکی مورد نیاز وجود ندارد .

2. قابلیت ها ، مزیت ها و توانایی های اقتصادی استان کردستان

2.1. بخش کشاورزی

ساختار طبیعی ، آب و هوا و شرایط مناسب اقلیمی استان کردستان زمینه های رشد و توسعه کشاورزی را در منطقه فراهم نموده است . به طوری که از 2.8 میلیون هکتار مساحت استان ، 49.6 درصد آن را مراتع ، 29 درصد اراضی کشاورزی و 11.4 درصد آن را جنگل های حفاظتی زاگرس تشکیل می دهد کردستان با داشتن منابع فنی ، آب و خاک یکی از حاصلخیزترین استان های کشور محسوب می شود .
و رتبه هایی به شرح زیر را در سطح کشور دارا می باشد .

رتبه پنجم سطح زیر کشت کشور
رتبه دوم سطح زیر کشت دیم کشور
رتبه اول تولید توت فرنگی در کشور

بیشترین تولیدات استان در زمینه کشاورزی مربوط به تولید گندم آبی و دیم به میزان 482 هزار تن ، جو 42هزار تن ، سیب زمینی 212 هزار تن ، انگور 61 هزار تن و توت فرنگی 25 هزار تن (آمار سال 1380) می باشد همچنین استان به واسطه وجود مراتع غنی دارای 2.8 درصد کل جمعیت دامی کشور (3.5 میلیون واحد دامی) است و تراکم دام در هر هکتار حدود 2 برابر تراکم دام در کشور است .
کردستان به لحاظ منابع آبی فراوان در زمینه پرورش شیلات و آبزیان نیز استعدادهای فراوانی دارد و در حال حاضر 88 واحد پرورش ماهی فعال و سه مجتمع بزرگ پرورش ماهی در حال بهره برداری هستند .

2.2. بخش تجاری و بازرگانی

بخش بازرگانی داخلی و خارجی استان دارای توانمندی ها و ظرفیت های بالقوه است که در صورت بهره گیری از این فرصت های تجاری می توان به هدف توسعه پایدار بازرگانی خارجی و داخلی استان دست یافت . این توانمندی های بازرگانی و سابقه تجارت یکصد ساله این کشور با توجه به وجود مشابهت های قومی – فرهنگی و ارتباط خویشاوندی بین شهروندان دو کشور و قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی جنوب و شمال غرب کشور می باشد . ساختار و زیر بناهای تجارت داخلی استان به دلیل برخورداری از شبکه توزیع مناسب عمده فروشی و خرده فروشی با وجود سی هزار واحد صنفی در سطح استان که به شکل عمودی با هم دارای ارتباط و توان گردش کالا را در کوتاه ترین زمان دارند . همچنین استان کردستان به دلیل وجود شبکه های ارتباطی مناسب جاده ای با سایر نقاط ایران که به دلیل احداث در سال های اخیر و نوسازی خطوط ارتباطی از کیفیت بالائی برخوردار است از طرفی در بخش تجارت داخلی در سال های اخیر نهاد سازی و بستر سازی مطلوبی برای بهره گیری از این فرصت ها فراهم شده است که شامل وجود سه بازارچه مرزی با حضور 12000 نفر تاجر و بازرگان محلی و تجارت مرزی حدود یکصد میلیون دلار در سال که به دلیل وجود ساختار مناسب ظرفیت و کشش تبادل کالا در سطح کشور و استان عملکرد بسیار مطلوب و بالائی داشته است به طوری که بر اساس آمارهای گمرکی بازارچه های استان در سطح کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده اند .
از لحاظ تشکل های مردمی صادراتی در استان 13 تعاونی مرزنشین با حدود 282000 نفر جمعیت مرزنشین و تشکل های رسمی صادراتی بازرگانی از سال 1314 تاسیس شده اند و برخورداری از اتاق های فعال و پویای بازرگانی ، تعاون و صنعت دارای ساختار نیروی انسانی فرهیخته برای فعالیت در عرصه تجارت خارجی می باشد و این موفقیت سبب شده گمرک استان نقشی ترانزیتی را برای انتقال و گردش کالا از کشورهای همسایه غربی ترکیه ، عراق ، سوریه و لبنان به سایر استان های کشور را به عهده گیرد .
نهادهای پشتیبانی کننده تجارت داخلی و خارجی در استان نیز شکل گرفته و می توان از ظرفیت کامل آنها در هدایت تجارت خارجی استفاده نمود که عبارتند از :

وجود بانک های تجاری باقابلیت انجام عملیات تجاری بین المللی و گشایش اعتبار
وجود موسسات بیمه ای با قابلیت تنظیم و انتقال اسناد و اطلاعات در کوتاه ترین زمان در صادرات یا واردات کالا
شکل گیری و فراهم بودن زمینه استفاده از بازار سرمایه استان و شبکه بازارهای محلی و فرا منطقه ای

از طرفی برای دسترسی به داده های اطلاعات و آماری در جهت ساماندهی فعالیت ، سیاستگذاری نظارت و هدایت فعالیت تجاری ، ساختار مناسب از لحاظ استقرار بانک های اطلاعاتی ، سایت های اینترنتی و مراکز خدمات صادراتی راه اندازی شده است .

3. بخش صنعت و معدن :

3.1. بخش صنعت :

3.1.1. معرفی واحدهای مهم صنعتی

نام واحد	نوع محصول	ظرفیت (درسال)	اشتغال (نفر)	محل اجرا
شرکت شیر پاستوریزه سنندج	مواد لبنی و پاستوریزه	7500 تن	73	سنندج
شرکت نساجی کردستان	نخ و پارچه	4000	620	سنندج
شرکت شین بافت	پارچه	7.2 میلیون متر	74	سنندج
شرکت نساجی قروه	پارچه	4 میلیون متر	50	سنندج
شرکت نخشین	فرش ماشینی	350000 متر مربع	140	سنندج
شرکت شاهو	نخ اکریلیک	900 تن	270	سنندج
شرکت غرب بافت	فرش ماشینی	100000 متر مربع	35	سنندج
شرکت پلاستیک زمزم	لوله پلی اتیلین	4000 تن	38	سنندج
شرکت صدف دکمه	دکمه	100 تن	16	سنندج
شرکت نیک الیاف	نخ و گونی p.p	2400 تن	60	دیواندره
شرکت استن غرب	سازه های فلزی و جرثقیل سقفی	10000 تن	45	سنندج
شرکت آرد فجر	آرد	36000 تن	45	سنندج
شرکت آلومین	رادیاتور شوفاژ	45000 متر مربع	53	سنندج
شرکت میخ سازی پولاد	میخ مفتولی	13200	73	سنندج
شرکت سیمان کردستان	سیمان پرتلند	828 هزار تن	320	بیجار
شرکت گچ کردستان	گچ پاکتی و فله	150000 تن	58	بیجار
شرکت گرانیت سنگ سعید	سنگ گرانیت	40 هزار متر مربع	24	قروه
شرکت جمن گل	رب گوجه فرنگی اسپتیک	5500 تن	51	دهگلان
شرکت آرد سپید	آرد	72000 تن	55	سقز
شرکت پارگل	نخ و گونی پلی پروپلین	1500	47	دهگلان
شرکت شیان	نخ بی سی اف	3500 تن	50	دهگلان
شرکت کریشه	موکت تافتیک	2000000 متر مربع	60	دهگلان
شرکت احیاء صنعت	انواع محصولات لاستیکی	300 تن	40	دهگلان
شرکت کاشی کسری	کاشی سرامیک کف	1000000متر مربع	112	سنندج
شرکت کیمیاک	ویفر – تافی آبنبات	570 تن	63	سنندج
شرکت فرآوری پتروشیمی	لوله و اتصالات پلی پروپلین	1990	63	سنندج
شرکت چیمن فرش	فرش ماشینی	40000 متر مربع	50	کامیاران
شرکت گروس سنگ شکن	انواع سنگ	30000 متر مربع	25	بیجار
شرکت آرد گلنام سقز	آرد گندم	57000 تن	25	سقز
پرریس	نخ از پنبه و الیاف مصنوعی	2000 تن	58	سنندج

3.1.2. وضعیت پروانه های بهره برداری استان کردستان به تفکیک شهرستان

ردیف	نام شهرستان	تعداد (فقره)	سرمایه گذاری (میلیون ریال)	اشتغال
1	شهرستان سنندج	209	196597	4106
2	سقز	76	40916	1192
3	قروه –دهگلان	96	97854	1305
4	بیجار	26	180167	762
5	دیواندره	13	14396	180
6	بانه	24	7938	181
7	کامیاران	20	12420	217
8	مریوان – سرو آباد	26	11202	460
	جمع	490	561490	8403

وضعیت جوازهای تاسیس به تفکیک شهرتان

ردیف	نام شهرستان	تعداد (فقره)	سرمایه گذاری (میلیون ریال)	اشتغال
1	شهرستان سنندج	502	1453758	9232
2	سقز	112	782820	2649
3	قروه –دهگلان	195	3210724	6109
4	بیجار	38	101465	1245
5	دیواندره	18	484000	989
6	بانه	30	17568	294
7	کامیاران	44	69347	747
8	مریوان – سرو آباد	43	35636	500
	جمع	982	6155318	21765

3.1.3. وضعیت پروانه های بهره برداری استان کردستان به تفکیک گروه های مختلف صنعتی

ردیف	نام گروه صنعتی	تعداد (فقره)	سرمایه گذاری (میلیون ریال)	اشتغال
1	صنایع غذایی ، دارویی و بهداشتی	96	97417	1758
2	صنایع نساجی و چرم	49	104322	2112
3	صنایع شیمیایی و سلولزی	90	55585	972
4	صنایع کانی غیر فلزی	154	266159	2611
5	صنایع فلزی ، برق و الکترونیک	101	38007	950
	جمع	490	561490	8403

جوازهای تاسیس صادره به تفکیک گروه های مختلف صنعتی در استان کردستان

ردیف	نام گروه صنعتی	تعداد (فقره)	سرمایه گذاری (میلیون ریال)	اشتغال
1	صنایع غذایی ، دارویی و بهداشتی	133	585082	3476
2	صنایع نساجی و چرم	104	212788	2342
3	صنایع شیمیایی و سلولزی	238	2576650	4875
4	صنایع کانی غیر فلزی	248	2448813	7552
5	صنایع فلزی ، برق و الکترونیک	259	330985	3820
	جمع	982		21765

3.1.4. طرح های اولویت دار صنعتی در استان کردستان

اولویت های مطالعاتی تحت سرمایه گذاری صنعتی در استان کردستان

1. گروه صنایع غذایی ، دارویی و بهداشتی :

طرح تولید فرآورده های سیب زمینی (نشاسته ، گلوکز ، پوره ، چیپس ، پرک ، خلال و ... )
طرح ایجاد مجتمع صنعتی توت فرنگی و میوه های کشاورزی استان شامل واحد های ذیل :
- تولید کنسانتره
- تولید اسانس
- تولید مربا ، کمپوت مارمالاد
طرح روغن کشی و تولید پکتین از آفتابگردان
فرآوری و بسته بندی انواع خشکبار ، غلات و پودرهای خوراکی
فرآوری و بسته بندی مدرن انواع سبزیجات شامل :
- عمل آوری سبزیجات به روش انجماد سریع
- خشک کردن سبزیجات
طرح تولید شکر از چغندر قند در قالب مجتمع کشت و صنعت
طرح تولید پودر شیرین بیان
طرح فرآوری انواع میوه جالیز به شکل ترشیجات و شوریجات
طرح بسته بندی مدرن انواع گوشت دام و مرغ
طرح تولید شیر خشک و سایر فرآورده های شیری
طرح ایجاد صنایع جانبی مرتبط با کشتارگاه های دام و طیور
طرح تولید داوهای گیاهی از گونه های گیاهی بومی
طرح ایجاد کارخانه فرآوری ذرت
طرح تصفیه و بسته بندی آب معدنی
طرح تولید انواع نوشابه های غیر الکلی
طرح تولید پودر تخم مرغ

2. گروه صنایع فلزی ، برق و الکترونیک

طرح ایجاد صنایع خوشه ای تولید قطعات خودرو و ادوات کشاورزی
طرح ایجاد کارخانه مونتاژ خودروهای سبک
طرح ایجاد صنایع خوشه ای تولید لوازم خانگی
ایجاد صنایع پایین دستی ذوب آهن
طرح تولید انواع مقاطع مفتولی
طرح تولید انواع ترانس ، بردهای محافظ و تجهیزات کنترل برقی و مونتاژ سایر وسایل الکترونیکی
طرح تولید تجهیزات و لوازم پزشکی ، اورتوپدی و دندانپزشکی

3. گروه صنایع نساجی ، پوشاک و چرم

طرح اجاد کارخانه ریسندگی ، بافندگی و رنگرزی پشم
طرح تولید الیاف مصنوعی (پلی استر)
طرح فرآوری چرم و تولید سالامبور و مصنوعات چرمی
طرح تولید انواع منسوجات بدون بافت (نان اون non woven)
طرح تولید پارچه های جین شامل بافندگی ، رنگرزی چاپ و دوزندگی البسه
طرح تولید چرم مصنوعی شامل حلاجی ، سیستم بی بافت و پوشش دهی به صورت pu و pvc
طرح ایجاد کارخانه پارچه از موی بز مرغز و انواع البسه های محلی
طرح تولید نخ ظریف با سیستم ریسندگی رینگ (الیاف کوتاه)
طرح تولید پتوی اکریلیک همراه با چاپ و تکمیل (پتوهای سبک اکریلیکی)

4. گروه صنایع کانی غیر فلزی و صنایع معدنی

طرح ایجاد واحد دانه بندی و تولید پودر سیلیس و صنایع شیشه ای
طرح ایجاد فرآوری و تولید پودر نسوز سیلیسی
طرح ایجاد مجتمع سنگ بری مدرن
طرح تولید ظروف شیشه ای اوپال
طرح تولید قطعات بتنی سبک (ایتونگ و سیپورکس)
طرح تولید دانه بندی و تولید شن و ماسه کوهی
طرح فرآوری فلورین
طرح فرآوری پوکه های معدنی و تولیدات بتنی از پوکه
طرح فرآوری شیل
طرح تولید آهن رباهای سرامیکی و سرامیک های مغناطیسی
طرح فرآوری و تولید پودر الماس
طرح ایجاد مجتمع تولید انواع مصنوعات سنگی

5. گروه صنایع شیمیایی و سلولزی

طرح تولید مجتمع داروهای شیمیایی
طرح تولید قطعات لاستیکی و پلاستیکی خودرو و لوازم خانگی
طرح ایجاد مجتمع پالایشگاه گرانول های پلی اتیلین ، پلی پروپیلن و پی وی سی
طرح ایجااد مجتمع صنایع رنگ های زرینی
طرح تولید نخ ویسکوزاز کاه و کلش
تولید مقوا یا خمیر کاغذ از نیزارهای دریاچه زریوار مریوان و سرشاخه درختان منطقه و گیاهان یک ساله
طرح ایجاد مجتمع تولید صنایع پایین دستی و جنبی پتروشیمی
طرح ایجاد کارخانه تولید اسانس ، تگزافن از مشتقات شیره درخت بنه
طرح تصفیه و پالایش کتیرا
طرح تولید انواع اسباب بازی پلاستیکی صادراتی
طرح فرآوری منگنز و تولید فرومنگنز و دی اکسید منگنز

6. واحدهای پشتیبانی

طرح ایجاد سایت واحدهای خدمات مهندسی
طرح ایجاد مرکز تحقیقات و پارک تکنولوژی صنایع الکترونیک ، میکرو الکترونیک و اپتیک
طرح ایجاد پایگاه مشاوره ای تکنولوژی صنعتی و اطلاع رسانی

3.2. بخش معدن :

3.2.1. پتانسیل های معدنی

استان کردستان دارای ذخایر قابل توجه معدنی است و سنگ های تزئینی با تنوع فراوان در رنگ شاخص ترین ماده معدنی در سطح منطقه ای را تشکیل می دهند . مقداری از گونه های مواد معدنی استان عبارتند از :
سنگ های تزئینی : مرمریت ، مرمریت قرمز ، گرانیت و تراورتن
عناصر ساختمانی : کوارتز ، فلد سپار ، میکا ، دولومیت ، فلورین ، بریل ، نمک آبی
عناصر فلزی : سنگ آهن ، منگنز آنتیموان
پتانسیل کشف شده : مس ، طلا و باریت
استان کردستان در حال حاضر دارای 140 معدن غعال در حال بهره برداری می باشد ، بیش از 4.5 میلیون تن مواد معدنی را سالیانه از معادن استان استخراج می نمایند . اشتغال زایی این معادن 1350 نفر می باشد .
در استان کردستان علاوه بر اکتشافات سیستماتیک منطقه ای که به وسیله مطالعات سازمان زمین شناسی کشور انجام می گیرد . پروژه اکتشاف به شرح ذیل نیز در حال انجام می باشد .

3.2.2. پروژه اکتشاف طلای سقز (به وسیله سازمان زمین شناسی کشور)

بر اساس اکتشافات منطقه ای شیت سقز (11100000) در سال 1996 آنومالی طلا در 200 کیلومتر مربع منطقه شناسایی شده است .
در طی سال های 1998 الی 2001 پروژه ادامه پیدا کرده و با انجام کارهای ژئوشیمیایی کانی های سنگین ، نمونه برداری سنگی و آماده کردن نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی در مقیاس (50000 : 1) و (20000 : 1) و نقشه های (5000 : 1) تکنونیکی منطقه ، در حال حاضر اکتشاف در مقیاس (1000 : 1) انجام می گیرد . نتیجه آزمایشتا نشان می دهد که سنگ های استخراج شده دارای عیار 2.5 می باشند .

3.2.3. معادن فعال و تنوع مواد معدنی

ماده معدنی	تعداد معادن فعال	میزان استخراج سالیانه 1000 تن / سال	ذخیره ماده معدنی 1000 تن
سنگ آهک	7	1460	13400
سنگ گچ	1	15	2200
سنگ ساختمانی	66	2456	38910
مرمریت قرمز	13	60	3850
تراورتن	2	20	300
مرمر	27	325	100880
اونیکس	7	18	187
گرانیت	3	7	743
پومیس	5	211	15461
دولومیت	1	5	1500
سیلیس و فلدسپار	2	10	115
آنتیموان	1	0.7	10
سنگ آهن	2	1805	5400
نمک آبی	1	4833	0
کل	138		352156

3.2.4. سرمایه گذاری مشترک در زمینه اکتشاف

در استان کردستان پروژه اکتشافات طلا در داشکسن قروه به وسیله شرکت خارجی ریوتنتو با همکاری شرکت ایرانی خدمات اکتشافی با پیش بینی سرمایه گذاری 250 میلیون دلار در حال اجرا است ، منطقه داشکسن در ورقه کبوتر آهنگ در جنوب شرقی کمربند طلای تکاب و در انتهای جنوب شرقی بیجار – قروه واقع شده است . التراسیون های ولکلانیکی امتداد یافته در شمال غربی – جنوب شرقی و بیشتر سنگ ها در این منطقه به دوران ائوسن تابلیوسن می باشند و در میان ولکانیک های بازیکی (اصلی) و در امتداد ساختارهای برشی فرعی قرار گرفته اند . تقاطع این دو دسته ساختار احتمالا بر روی پیشروی عمل ولکانیسم و کانی سازی ناحیه تا حال موثر بوده است . در این ناحیه 2000 متر حفاری انجام شده و نمونه های سنگ جهت آنالیز به ایرلند و کانادا فرستاده شده است . بالاترین عیاربه دست آمده از سنگ های سلفور 4/84 درصد بوده است این مقدار به دست آمده حجمی از تلغیظ فلوتاسیون می باشد .

توانمندی های استان کردستان در زمینه های میراث فرهنگی و گردشگری

§ وضعیت جغرافیایی و تاریخی استان کردستان

§ ویژگی های فرهنگی

§ لباس کردی

§ موسیقی

§ رقص کردی

§ جشن ها و مراسم خاص

§ صنایع دستی و سوغات

§ قالی و گلیم

§ نساجی سنتی یا (جولائی)

§ کلاش

§ آلات موسیقی

§ شهرستان سنندج

§ مسجد جامع سنندج

§ مجموعه پارک تفریحی آبیدر

§ بازار سنندج

§ خانه کرد (عمارت آصف)

§ موزه سنندج

§ عمارت خسرو آباد

§ عمارت وکیل

§ عمات مشیر دیوان

§ حمام خان

§ امام زاده هاجر خاتون

§ امام زاده پیر عمر

§ امام زاده پیر محمد

§ قرآن نگل

§ مراسم عرفانی

§ صنایع دستی

§ دریاچه سد قشلاق

§ قلل مرتفع

§ شهرستان سقز

§ بازار قدیمی سقز

§ قلعه باستانی زیویه

§ دریاچه سد شهید کاظمی

§ گروه های موسیقی و رقص کردی

§ شهرستان مریوان

§ دریاچه زریوار

§ بازار مرزی باشماق و بازار شهر

§ تفریح گاه های اطراف

§ موسیقی و رقص کردی

§ شهرستان بیجار

§ قلعه باستانی قمچقای

§ بازار سر پوشیده بیجار

§ منطقه حفاظت شده بیجار

§ صنایع دستی

§ شهرستان بانه

§ شهرستان قروه

§ شهرستان کامیاران

§ پالنگان

§ شهرستان دیواندره

§ غار باستانی کرفتو

§ منطقه سارال

§ منطقه چهل چشمه

§ شهرستان سروآباد

§ اورامان

§ روستای اورامان تخت

§ هتل های استان کردستان

وضعیت جغرافیایی و تاریخی استان کردستان

استان کردستان با مساحتی حدود 28203 کیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد و از شمال به استان های آذربایجان غربی و بخشی از زنجان ، از مشرق به استان همدان و بخش دیگری از زنجان ، از جنوب به استان کرمانشاه و از مغرب به کشور عراق (استان کردنشین سلیمانیه) محدود می گردد .
استان کردستان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال 1382 دارای 9 شهرستان ، 23 شهر ، 23 بخش ، 79 دهستان و 1767 آبادی می باشد .
شهرستان های استان عبارتند از :
بانه ، بیجار ، دیواندره ، سروآباد ، سقز ، سنندج ، قروه ، کامیاران و مریوان .

از لحاظ اقلیمی و طبیعی استان کردستان منطقه ای کوهستانی می باشد که دشت های مرتفع و دره های پهن نیز در پهنه منطقه گسترده شده اند . اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست ترین نقاط استان به حدود 2400 متر می رسد . کوه شاهو با ارتفاع 3300 متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با ارتفاع حدود 900 متر کم ارتفاع ترین نقطه استان می باشد . که این اختلاف ارتفاع خود باعث به وجود آمدن اقلیم های متفاوت می گردد و این موضوع از لحاظ ارتباط با بحث توریسم بسیار حائز اهمت است . بیشترین میزان بارندگی مربوط به شهرهای مریوان و بانه حدود 800 میلی متر در سال و کم ترین میزان بارندگی در ناحیه شرق حدود 400 میلی متر و در قسمت مرکزی استان یعنی سنندج نزدیک به 500 میلی متر در سال است .
از انجا که تنوع اقلیمی و وجود عوارض طبیعی و توپوگرافی در مقایسه با یکنواختی ، پتانسیل مهم توریستی به شمار می رود از این لحاظ استان کردستان دارای جاذبه های متنوع و ارزشمندی است . بر اساس استانداردهای جهانی دمای مطلوب و مناسب برای جهانگردان در سطح جهانی بین 20 تا 25 درجه سانتی گراد می باشد . با توجه به میانگین دمای روزانه استان ، از اواسط اردیبهشت تا اواسط مهر ماه بهترین ایام برای جذب جهانگردان تفریحی تابستانه می باشد و مانگین دمای ماه های این دوره از 22 تا 28 درجه سانتی گراد متغیر است . همچنین دو ماهه اول سال نیز یعنی فروردین و اردیبهشت به علت بارندگی های زیاد و در نتیجه سرسبزی منطقه بهترین زمان برای برگزاری تورهای طبیعی و دیدار مسافران از طبیعت کردستان است . در فصل زمستان با توجه به سردی هوا و طول دوره یخبندان و با در نظر گرفتن شرایط خاص جغرافیایی و ارتفاع زیاد شهر های استان و وجود اتفاعات بلند ، بارش های جوی زمستانه اغلب به صورت برف است که در این رابطه تعداد روزهای یخبندان در این ناحیه حائز اهمیت می باشد و بر اساس بررسی های انجام شده تعداد روزهای یخبندان در بیجار 160 روز در سال در منطقه سنندج و کامیاران 110 روز در سال ، در منطقه سقز و دیواندره 113 روز در سال و در منطقه مریوان و بانه به 85 وز در سال می رسد و از این حیث زمینه های بسیار مناسبی را برای ورزش های زمستانه به ویژه ورزش نشاط بخش و هیجان انگیز اسکی روی برف به وجود می آورد .
استان کردستان به علت دارا بودن شرایط مساعد اقلیمی و زیست محیطی ، از دوران پیش از تاریخ ، به عنوان یکی از استقرارگاه های بشری مورد توجه بوده و نتایج حاصل از کاوش های علمی باستان شناسی در مکان های باستانی حاکی از این مطلب است . در کدستان حدود یک هزار و دویست و سی و چهار اثر باستان شناسایی شده که شامل تپه ، خانه ، مسجد ، مجموعه ، پل و حمام می باشد و حدود پانصد اثر از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

ویژگی های فرهنگی

یکی از مهمترین جاذبه های کردستان ویژگی های فهنگی آن است . این ویژگی ها عبارتند از : زبان ، لباس ، موسیقی ، رقص ، جشن ها و مراسم خاص و صنایع دستی .
زبان مردم استان کردستان کردی است . زبان کردی همانند بان فارسی یکی از زبان های گروه هند و اروپایی است که دارای قوانین خاص زبان از لحاظ دستوری و نوشتاری است . به علت وسعت زیاد مناطق کردنشین این زبان دارای لهجه های اصلی و زیر لهجه هائی می باشد که این تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات این زبان را غنی و وزن و لفظ آهنگین کلمات عرصه شعر و ادبیات و موسیقی کردی را متاثر و ثروتمند ساخته است .

لباس کردی

لباس کردی یکی از زیباترین و متنوع ترین و پوشیده ترین پوشش هایی است که به نوشته سیاحان در سفرنامه هایشان در سطح فرهنگ مردم دنیا کم نظیر است . به طوری که این لباس در چندین جشنواره مختلف بین المللی مقام اول را از لحاظ پوشش و زیبائی و تنوع کسب نموده است . لباس کردی همانند زبان کردی دارای تنوع خاص در مناطق مختلف است .

استان کردستان یکی از غنی ترین استان های کشور از لحاظ موسیقی است . گروه های مختلف موسیقی در استان ، وجود اساتید موسیقی کردی در تهران و شهرهای بزرگ کشور و همچنین ساخت سازهای موسیقی در این استان ، کردستان را به مهد موسیقی کشور تبدیل نموده است . که به جرات می توان در صورت برنامه ریزی صحیح در زمینه احداث مجتمع های فرهنگی ، سالن های اجرای موسیقی در آینده ندیک شاهد ورود گردشگران علاقه مند به موسیقی و برپائی کنسرت های موسیقی ملل مختلف در کردستان باشیم .

رقص کردی

رقص کردی با زیبایی خاص آئینه ای تمام نما از زندگی گذشته این مردم است که به صورت زنده در زمان حال در وجود آنان در حرکت و جریان است . اگر به ریشه یابی و علل به وجود آمدن این هنر توجه نماییم باید اذعان نمود که این هنر ریشه در زندگی و کار روزانه مانند کشاورزی ، اعتقادات دینی ، مراسم و جشن های بزرگ ، بازی های محلی ، جنگ و دفاع و حالات روحی و درونی افراد دارد که به صورت امروزی در آمده است . رقص کردی در تمام نقاط کردستان به خصوص در سنندج و مریوان از غنای زیادی برخوردار است و با وجود سازهای الکترونیکی امروزی ، کم و بیش از سازهای سنتی نیز برای همراهی استفاده می گردد .

جشن ها و مراسم خاص

یکی از مهم ترین مراسم در میان مردم کردستان که نمود عمومی و کلی دارد جشن نوروز و بزگداشت آیین آغاز سال است که به صورت خود جوش در اقصی نقاط استان همراه با مراسم رقص و برپائی آتش برگزار می گردد . عید فطر و عید قربان نیز به عنوان اعیاد مذهبی دارای اهمیتی خاص هستند . از دیگر مراسم مهم می توان به مراسم آئینی و باستانی پیرشالیار در روستای اورامان تخت اشاره نمود که در دو نوبت در چهل و پنجمین روز بهار و چهل و پنجمین روز زمستان طی مراسم با شکوه در این روستا برگزار می گردد .

صنایع دستی و سوغات

صنایع دستی استان بخشی از فرهنگ مردم استان کردستان است مه بر اساس نیاز و خلاقیت در طی زمان شکل گرفته است . مهمترین صنایع دستی استان عبارتند از : نازک کاری که از محصولات عمده آن می توان به تخته نرد و شطرنج اشاره نمود که شهرت جهانی دارند .
استان کردستان دارای انواع شیرینی های محلی می باشد که مهمترین این شیرینی ها کنجد ، بادام سوخته ، نوعی باسلوق و نان برنجی است که در این میان کنجد شیرینی محلی خاص شهر سنندج به همراه نان برنجی خریداران زیادی دارد .

قالی و گلیم

قالی و گلیم استان کردستان از لحاظ تنوع رنگ و گیاهی بودن ، اصالت طرح و کفیت آن شهرت جهانی دارد . شهرهای سنندج و بیجار مهمترین نوع قالی را دارا می باشند به طوری که به علت شهرت جهانی فرش سنندج (سنه) در دائره المعارف بریتانیا معنی واژه سنه را نام نوعی قالی به نام سنه معنی نموده اند .

نساجی سنتی یا (جولائی)

تولید پارچه های لباس کردی مردانه و فرآورده هایی مانند رختخواب پیچ ، یا موج و جانماز که به روش سنتی تهیه می شود ، حاصل کار جولاها است .

کلاش

در مناطق کردنشین یک نوع گیوه به نام کلاش تولید می شود . رویه این کفش از نخ پنبه ای بافته شده و زیره آن از پارچه فشرده شده ساخته می شود ، به همین دلیل کلاش کفشی است سبک ، نر م و قابل انعطاف و متناسب با محیط کوهستانی . تولید کلاش در اصل مختص منطقه اورامان بوده ولی اکنون در اکثر شهرهای استان تولید می شود .

آلات موسیقی

به علت وجود چوب درختان جنگلی مرغوب و به همراه استعداد فراوان در زمینه تعلیم و یادگیری موسیقی ، این صنعت رشد قابل ملاحظه ای نموده است و اکنون کارگاه های زیادی مشغول تولید انواع ساز هستند .

شهرستان سنندج

شهر سنندج مرکز استان کردستان در فاصله 512 کیلومتری جنوب غرب تهران قرار گفته و ارتفاع آن از سطح دریا 1480 متر است . شهر سنندج در سال 1046 هجری قمری در زمان حکومت سلسله صفویه و در دوران شاه صفی و توسط سلمان خان اردلان ساخته شده است . نام سنندج معرب شده سنه دژ است ، که هم اکنون نیز مردم شهرهای دیگر استان سنندج را همان سنه عنوان می نمایند . سنندج به علت مکزیت در گذشته دارای مساجد ، ابنیه و عمارات و بازار قدیمی می باشد که هم اکنون بیشترین تعداد جاذبه های ان شهر را تشکیل می دهند .

مسجد جامع سنندج

این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی قرار دارد . بر اساس مدارک موجود زمان احداث این مسجد مربوط به دوره قاجار بوده و به دستور امان الله خان والی کردستان در سال 1228 هجری قمری ساخته شده است . این مسجد دو ایوانی است با یک حیاط مرکزی که در پیرامون آن 12 حجره برای طالب علوم دینی ساخته شده است . مسجد دارای شبستانی بزرگ با 24 ستون است و اطراف شبستان و سر ستون ها با دو سوم کلام الله مجیدمزین شده است . برای تئین دیوارهای مسجد از کاشی های هفت رنگ استفاده شده و در ازاره های آن سنگ مرمر به کار رفته است .

مجموعه پارک تفریحی آبیدر

این مجموعه در غرب سنندج و در انتهای خیابان ابیدر بر دامنه کوه آبیدر قرار گرفته است . شهر سنندج از فراز این پارک چشم انداز بسیار زیبائی دارد . چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد . یکی از بزرگ ترین باغ های این مجموعه باغ امیریه می باشد که بزرگ ترین سینمای رو باز (تابستانه) کشور در این باغ جای گرفته است . این مجموعه از قدیم الایام تفریحگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی میان مردم است .

بازار سنندج

این بازار در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال 1046 ه. ق همزمان با مرکزیت شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلان ها ساخته شده است . پلان این بازار به صورت مستطیل بزرگی است که در اثر خیابان کشی دوران حکومت پهلوی به دو بخش تقسیم شده و بخش شمالی آن بازار سنندجی است و بخش جنوبی آن بازار آصف نام گرفته است . با وجود مراکز خرید جدید این بازار همچنان موقعیت و ارزش خود را ا لحاظ تجاری حفظ نموده است .

خانه کرد (عمارت آصف)

خانه کرد موزه مردم شناسی مناطق کردنشین و بزرگترین موزه مردم شناسی مربوط به یک قوم در کشور ایران است . این موزه در خیابان امام خمینی (ره) شهر سنندج واقع شده است . این موزه در عمارت آصف دایر گردیده و این عمارت یکی از بزرگترین عمارت های اعیانی شهر سنندج است که دارای ارزش های ویژه معماری از لحاظ آجر کاری و گچبری واروسی سازی است و حمام آن زیباترین حمام خصوصی در بین حمام های سنندج می باشد . بنای اولیه این عمارت در دوره صفویه بوده و در دوره های قاجار و پهلوی تکمیل شده است .

موزه سنندج

این موزه در خیابان امام کوچه حبیبی و در بخش برونی عمارت ملالطف اله شیخ الاسلام قرار دارد و در آن آثار و اشیاء تاریخی کشف شده از استان و سایر نقاط ایرا ن به نمایش گذاشته شده است . اروسی موزه سنندج یکی ا نمونه های بی نظیر هنر اروسی سازی و کار استادکاران سنندجی می باشد . عمارت ملالطف اله از بناهای باقی مانده دورة قاجار است .

عمارت خسرو آباد

این عمارت در بلوار خسرو آباد (شبلی) قرار دارد . این عمارت در نوع خود بی نظیر و مرکز حکومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بوده است . مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام ، اتاق قاپچیان و خدمتکاران است . تزئینات معماری این بنا شامل گچبری ، آجرکاری ، اروسی های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است .

عمارت وکیل

این مجموعه بزرگ در خیابان کشاورز واقع شده است و شامل سه حیاط با عمارت های مربوطه و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه و یک حمام عمومی در خارج آن است . بخش اصلی عمارت وکیل در دوران زندیه ساخته شده و بخش های دیگر متعلق به دوره قاجار است . مجموعه دارای تزئیناتی چون آجرکاری های زیبا و اروسی های پرکار است و حیاط مرکزی دارای سقف شیروانی با طرح کلاه فرنگی است .

عمات مشیر دیوان

این عمارت در خیابان شهدا قرار دارد و شامل هفت حیاط با فضاهای مرتبط است و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه دارد . هر یک از حیاط ها نیز دارای آبنما می باشند . عمارت توسط میرزا یوسف مشیردیوان در دوره قاجار ساخته شده است و زیباترین ایوان با طرح کلاه فرنگ در سنندج متعلق به این بنا است . در این عمارت نیز اروسی های پرکار ، تزئینات آجری ، کاربندی ها و گچبری جهت تزئین استفاده شده است .

حمام خان

این حمام در ضلع شمالی بازار قدیم سنندج در خیابان انقلاب واقع شده است . تزئینات داخل حمام و نقوش موجود بر روی دیوار آن در نوع خود بی نظیر و جالب می باشد . حمام در سال 1220 هجری قمری به دستور امان الله خان اردلان ساخته شده و در بین حمام های باقی مانده از گذشته بزرگ ترین و زیباترین حمام شهر است .

امام زاده هاجر خاتون

این امام زاده در خیابان صلاح الدین ایوبی در محله قدیمی سرتپوله سنندج واقع است . بر اساس روایات موجود این امام زاده شریفه ، خواهر امام رضا (ع) است که در سفر آن بزرگوار به خراسان در کردستان رحلت نمود و در این مکان به خاک سپرده شده است . در مجاور این امام زاده مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج نیز قرار دارد .

امام زاده پیر عمر

این امام زاده در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده و تاریخ ساخت آن سال 1046 ه.ق می باشد . امام زاده پیر عمر را پسر بلافصل حضرت علی (ع) می دانند . بنای آرامگاه شامل تزئینات آجری گچبری و اروسی های زیبا است . قسمت های عمده ای از بنا به علت فرسودگی در سال های 1372 تا 74 ه.ش بازسازی شده است .

امام زاده پیر محمد

این بقعه در میدان نبوت سنندج در بالای تپه ای که قبرستان قدیمی شهر واقع شده است قرار دارد . این بنا محل دفن امام زاده محمد بن یحیی مشهور به پیر محمد است .

قرآن نگل

در 65 کیلومتری غرب سنندج در مسیر جاده سنندج – مریوان ، در داخل مسجد روستای نگل قرآنی خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا بر اعتقادات مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلفه سوم به رشته تحریر در امده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است . خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمتی از شماره آیات طلاکاری شده و مزین به نقوش گیاهی می باشد . این قرآن در بین مردم جایگاه والایی دارد و همه روزه عده کثیری از نقاط دور دست برای زیارت قرآن به این روستا می آیند .

مراسم عرفانی

از دیگر جاذبه های شهر سنندج مراسم عرفانی دراویش می باشد که به صورت هفتگی در برخی تکایای آن اجرا می گردد و گردشگران بسیاری از این مراسم دیدن می نمایند .
در استان کردستان دو فرقه عمده تصوف وجود دارد :

طریقه قادریه: پیروان این طریقه مریدان شیخ عبدالقادر گیلانی هستند که درک حقیقت و وصول به حق را در قیل و قال می دانند و در حالت سماع دف زنان به عالم جذبه می روند و هر بیننده ای ر شیدای خود می کنند .
طریقه نقشبندی: موسس این طریقت خواجه بزرگ مولانا بهاءالدین محمد نقشبند بخارایی است و پیروان او وصول به حق را در تفکر و سکوت می دانند .

صنایع دستی

صنایع دستی ه از جاذبه های مهم سنندج است و انواع قالی و قالیچه ، گلیم ، تخته نرد و شطرنج سنندج شهرت و اعتبار جهانی دارد .

دریاچه سد قشلاق

در فاصله 20کیلومتری شمال سنندج در مسیر جاده سقز بر روی رودخانه قشلاق سد مخزنی قشلاق احداث شده است . دریاچه پشت این سد 11 کیلومتر طول دارد و وسعتی معادل 934 هکتار را در بر می گیرد . این دریاچه محل مناسبی برای ورزش های آبی می باشد و جزو جاذبه های طبیعی سنندج به شمار می رود .

قلل مرتفع

به علت کوهستانی بودن منطقه و امنیت حاکم بر آنها هر ساله تعداد بسیاری از کوهنوردان به قلل مشهور و مرتفع سنندج صعود می نمایند .
مهم ترین قلل این شهرستان عبارتند از : آبیدر سلطان سراج الدین ، آوالان در جنوب سنندج شاه نشین در ژاوه رود ، کوه کوچک در جنوب غربی و کوه چرخ لان در جنوب غربی سنندج .

شهرستان سقز

این شهرستان در شمال غربی سنندج و هم مرز با استان آذربایجان غربی است . ریشه کلمه سقز (ساکز) می باشد که به قوم سکاها نسبت داده می شود . این شهر یکی از شهرهای باستانی استان است که در طول تاریخ پیوسته در معرض حملات دولت آشور و روم باستان بوده و بیشتر آثار آن در زیر خاک مدفون می باشد .
مهم ترین جاذبه های این شهرستان به شرح ذیل می باشد :

بازار قدیمی سقز

این بازار در بخش مرکزی شهر قرار دارد .

قلعه باستانی زیویه

در 55 کیلومتری جنوب شرقی سقز بر روی تپه ای نسبتا مرتفع که به محیط اطراف اشراف کامل دارد بنا شده و اکنون تنها بخش هایی از آن باقی مانده است . در مورد عظمت و اهمیت تپه زیویه مطالب بسیاری در کتاب ها نوشته شده است . از حفاری های این تپه که اکثرا در گذشته و به صورت غیر مجاز بوده اشیای زیادی به دست آمده که یعضی از آنها در موزه های داخلی و بسیاری هم در موزه های خارج هستند . از جمله اشیای به دست آمده قطعات عاج منقوش بوده که نقوش حیوانی و صحنه شکار اساطیر روی آنها حک شده و از ارزش ویژه ای برخوردار است . از روی چند قطعه از آنها ، نقش برجسته آبیدر سنندج طراحی ، بزرگ نمایی و ساخته شده است . گردنبند طلا و سر عقاب طلائی ا دیگر نمونه های اشیای کشف شده تپه زیویه هستند که از ارزش زیادی برخوردارند . آثار این تپه مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است .

دریاچه سد شهید کاظمی

در 60 کیلومتری شمال شهرستان سقز قرار گرفته است . وجود این دریاچه از لحاظ ورزش های آبی و صید ماهی قابل توجه می باشد .

گروه های موسیقی و رقص کردی

یکی از ویژگی های مهم شهرستان سقز رونق موسیقی است . به طوری که به نسبت جمعیت و وسعت خود تعداد زیادی گروه موسیقی و رقص کردی را در خود جای داده است که با توجه به اجرای برنامه های مختلف این شهر یکی از کانون های موسیقی استان کردستان شده است .

شهرستان مریوان

شهرستان مریوان در غرب استان و شهر مریوان در فاصله 125 کیلومتری شمال غربی سنندج واقع شده است . شهر امروزی مریوان در حدود یک قرن سابقه تاریخی دارد و یکی از شاهزادگان قاجار به نام فرهاد میرزا که کمی پیش از مشروطیت در این محل حکومت می کرد در مریوان قلعه ای بنا کرد که به دژ شاهپور مشهور است . شهر مریوان تا سال 1344 رسما دژ شاهپور نامیده می شد . در متون قدیم نیز مریوان را مهروان متشکل از دو واژه مهر و وان به معنی جایگاه مهر نام برده اند . وجود دریاچه زریوار به همراه پوشش جنگلی مناسب و متوسط بارندگی 800 میلی متر در سال این شهر را به یک ناحیه تفریح گاهی تبدیل نموده است . به علت هم مرز بودن این شهرستان با کشور عراق و ایجاد بازار مرزی باشماق بر ارزش گردشگری این شهر افزوده شده و تعداد مسافران آن همه ساله در حال افزایش است .
مهم ترین جاذبه های این شهرستان به شرح ذیل می باشد :

دریاچه زریوار

این دریاچه مهم ترین جاذبه گردشگری استان است . که در فاصله 2 کیلومتری غرب مریوان قرار گرفته است . این دریاچه در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا واقع شده ، طول آن 5/4 کیلومتر و عرض آن 2 کیلومتر و عمق متوسط دریاچه حدود 3 متر است . نکته قابل توجه در تشکیل این دریاچه وجود چشمه های آب شیرین در کف این دریاچه می باشد ، که تامین کننده آب این دریاچه می باشد . و هیچ رودخانه ای به این دریاچه وارد نمی شود و به این خاطر زریوار را بزرگترین چشمه آب شیرین جهان عنوان نموده اند . دریاچه زریوار از جهات مختلف توسط جنگل های انبوه احاطه شده و مناظر بسیار زیبا و بذیعی به وجود آمده است . در فصل زمستان به علت شیرینی آب دریاچه و برودت هوا سطح دریاچه یخ می بندد و منظره بسایر زیبایی را به وجود می اورد .

بازار مرزی باشماق و بازار شهر

وجود اجناس و کالاهای ارزان قیمت خارجی در این بازارها ، در سال های اخیر موجب افزایش گردشگران و مسافران به این شهر شده است .

تفریح گاه های اطراف

وجود تفریح گاه های طبیعی به علت پوشش جنگلی مناسب یکی از عوامل جذب گردشگر به مریوان می باشد .

موسیقی و رقص کردی

رقص کردی مریوان به همراه موسیقی خاص خود از جاذبه های دیگر گردشگری فرهنگی این شهرستان محسوب می گردد .

شهرستان بیجار

مرکز این شهرستان یعنی شهر بیجار در فاصله 140کیلومتری شمال شرقی سنندج و در مسیر راه سنندج به زنجان قرار گرفته است . در وجه تسمیه این شهر عده ای معتقدند که بیجار از واژه بیدزار یعنی محلی که درختان بید فراوان دارد ، گرفته شده است . این شهر به علت ارتفاع بسیار از سطح دریا به بام ایران نیز شهرت یافته است . فرش ها و گلیم های این منطقه بسیار معروف می باشند .
مهم ترین جاذبه های این شهرستان به شرح ذیل می باشد :

قلعه باستانی قمچقای

بقایای این قلعه در 45 کیلومتری بیجار قرار دارد . بنای این قلعه به سده های 8 و 9 قبل از میلاد می رسد . اطراف قلعه را دره های ژرف در بر گرفته که یک سوی آن مسلط به دره ای به نام دره شاهان است . این قلعه ظاهرا تا دوره های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده قرار می گرفت .

بازار سر پوشیده بیجار

این بازار در مرکز شهر بیجار قرار دارد و تیمچه مشهور به آن به نام حاج شهباز از اثر های زیبای معماری اسلامی استان است .

منطقه حفاظت شده بیجار

در شمال شرقی استان قرار گرفته و حدود 23 هزار هکتار است . گونه های کم نظیری از حیوانات در این منطقه وجود دارند . این منطقه در برنامه ریزی تورها اکوتوریست جایگاه ویژه ای داشته و می توان با برنامه ریزی و فراهم ساختن امکانات ، توریست های علاقه مند را به این منطقه هدایت نمود .

صنایع دستی

فرش و گلیم بیجار یکی از منابع درآمد جمعیت کثیری از مردم این شهرستان می باشد ، که به علت کیفیت خوب فرش و گلیم بیجار و نقوش زیبای آن اکثر مسافران از این بافته سنتی خرید می نمایند .

شهرستان بانه

شهر بانه در شمال غربی استان و هم جوار با مرز عراق و در فاصله 262 کیلومتری شهر سنندج قرار دارد . ریشه کلمه بانه از کلمه کردی بان به معنای بلندی و ارتفاع می باشد . بانه یکی از شهرهای زیبای استان است که کوه آربابا به همراه جنگل های اطراف ، زیبائی خاصی به شهر بخشیده است . امروز وجود پاساژ و مراکز خرید جدید کالا و اجناس خارجی به علت هم جواری با مرز ، این شهر را تبدیل به یکی از شهرهای پر مسافر نموده است . به طوری که بیشتر مسافران با انگیزه خرید کالا و دیدن مناظر کوهستانی اطراف به این شهر مسافرت می نمایند . با توجه به مهمان نوازی مردم کردستان ، مردم بانه بیش از همه دارای این خصوصیت خوب می باشند .
مهم ترین جاذبه های گردشگری شهرستان بانه عبارتند از :

پارک دوکانان و پیر مراد در دامنه کوه آربابا
مراکز خرید شهری
دریاچه سد بانه: پس از پشت سر گذاشتن تونل گردنه خان منظره زیبای آْن نمایان است . با توجه به اینکه مدت زیادی از بهره برداری سد نمی گذرد هنوز امکانات سیاحتی و تفریحی در کنار آن ایجاد نشده است ولی در آینده با فراهم ساختن امکانات می تواند از نقاط مهم در جذب گردشگر باشد .
غار شوی: این غار در 12 کیلومتری بانه در نزدیکی روستائی به همین نام قرار دارد هنوز کارهای تسهیلی در جهت بازدید از غار برای عموم انجام نشده است و جهت بازدید از غار باید از وسایل و تجهیزات استفاده کرد .
تفریح گاه سورین: این تفریحگاه در 10 کیلومتری جنوب شرقی شهر بانه قرار دارد و پوشش جنگلی و چشم انداز طبیعی آن در فصل بهار و حتی تابستان نیز بسیار مورد توجه قرار می گیرد .

شهرستان قروه

شهر قروه ، مرکز این شهرستان ، در فاصله 87 کیلومتری شمال شرقی سنندج و در مسیر همدن - سنندج قرار دارد و از شمال به شهرستان بیجار ، از شرق به شهرستان همدان ، از جنوب به شهرستان سنقر و از غرب به شهرستان سنندج محدود است .
عوامل موثر در پیدایش این شهر ، چشمه جوشان در شمال آن ، رودهای متعدد و دشت حاصل خیزی است که تا قرن ها موجب حیات آن به صورت آبادی کوچکی بود . بعدها قرار گرفتن در مسیر راه ارتباطی شرق به غرب ، سبب توسعه آن آبادی شد .
مهم ترین جاذبه های گردشگری شهرستان قروه عبارتند از :
پل فرهاد ، مقبره شیدای نازار ، بقعه باباگرگر ، حمام قصلان ، آثار صخره ای فرهاد تاش ، چشمه وینسار و باباگرگر .

شهرستان کامیاران

کامیاران از شهرستان های تازه تاسیس استان کردستان است و مرکز آن شهرستان کامیاران ، در فاصله 65 کیلومتری جنوب شهر سنندج واقع است . موقعیت مناسب شهر که در مسیر جاده کاروانی قدیمی شمال غرب به سمت جنوب غربی است ، موجب رونق و توسعه شهر کامیاران شده است .
بخش شرقی و شمال شرقی کامیاران کوهستانی است و دره های زیبا و خوش اب و هوایی دارد و در بخش جنوبی به کرمانشاه متصل است .
مهم ترین جاذبه های گردشگری شهرستان کامیاران عبارتند از :
بقعه پیر عکاشه ،مقبره شیخ عباس کومایین ، روستا و قلعه پالنگان و نقش برجسته اورامان که در دوره آشوریان ساخته شده است از جاذبه های این شهرستان هستند .

پالنگان

«پالنگان» یکی از روستاهای دهستان «ژاورود» از توابع شهرستان کامیاران است و در 47 کیلومتری شمال غرب این شهر قرار دارد . روستا در دامنه کوه و در دو طرف دره قرار گرفته و خانه های آن با سنگ و عموما به حالت پلکانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین حیاط منزل بالا است .
این روستا علاوه بر داشتن معماری زیبا ، دارای چشمه ها ، آبشارها و طبیعتی سرشار از زیبایی منحصر به فرد در استان کردستان است و در کنار رودخانه ای قرار گرفته که به رودخانه سیروان می پیوندد .
این ناحیه یکی از مراکز مهم کردستان از دوره سلجوقی به بعد بود و بقایای قلعه پلنگان که مجاور روستا و در بالای کوه قرار گرفته موید این امر است .

شهرستان دیواندره

در فاصله 100 کیلومتری شمال سنندج شهر دیواندره مرکز این شهرستان قرار گرفته است . دیواندره از شهرستان های جدید التاسیس استان می باشد .
مهم ترین جاذبه های گردشگری شهرستان دیواندره عبارتند از :

غار باستانی کرفتو

این غار در فاصله 60 کیلومتری از شمال دیواندره و در نزدیکی روستای یوزش باش کندی قرار دارد و از پر جاذبه ترین مکان های توریستی استان می باشد . غار کرفتو از غارهای طبیعی و آهکی است که در ادوار مختلف جهت استفاده و سکونت تغییر حالت داده شده و مهمترین ویژگی غار معماری صخره ای آن است که در چهار طبقه در دل کوه حفر شده است . کتیبه ای یونانی بر سر در یکی از اتاق های طبقه سوم وجود دارد که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام برده است . در معماری این غار علاوه بر ایجاد اتاق ها و راهروهای عبوری ، سعی شده تا اتاق ها با هم مرتبط باشند و نور گیرهایی به سمت بیرون تعبیه شده و بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوانات ، انسان و گیاه حجاری شده است .

منطقه سارال

مناطق اکوتوریستی استان است که در غرب دیواندره واقع شده است .

منطقه چهل چشمه

در شمال غربی دیواندره کوه های چهلل چشمه قرار دارد و هر ساله جمعیت زیادی از گردشگران و کوهنوردان از این منطقه دیدن می نمایند .

شهرستان سروآباد

سروآباد از مناطقی است که اخیرا تبدیل به شهرستان شده است . این شهربر سر راه سنندج به مریوان و در 95 کیلومتری شرق سنندج قرار دارد سروآباد دارای ویژگی های طبیعی جذابی است و روستاهای این شهرستان از بکرترین نواحی استان می باشند و زیباترین جلوه های طبیعی منطقه را به خصوص در فصل بهار در این نواحی می توان مشاهده کرد .
مهم ترین جاذبه این شهرستان مناطق روستایی و طبیعت زیبای آنها است ، نمونه بارز آن اورامان تخت می باشد .

اورامان

اورامان منطقه ای وسیع است بین شهرهای مریوان ، سروآباد ، کامیاران و پاوه (در استان کرمانشاه) ، این منطقه یکی از مناطق بسیار زیبای کشور است و دارای کوهستان هایی با پوشش جنگلی است . رودخانه بزرگ سیروان از این منطقه و دره اورامان عبور می کند . واژه «اورامان» یا «هورامان» از دو بخش «هورا» به معنی اهورا و «مان» به معنی خانه ، جایگاه و سرزمین تشکیل شده است . بنابراین اورامان به معنی سرزمین اهورایی و جایگاه اهورا مزدا است . «هور» در اوستا به معنی خورشید آمده و هورامان جایگاه خورشید نیز معنی می دهد .

روستای اورامان تخت

این روستا مرکز دهستان اورامانات است و در جنوب غربی شهر سروآباد قرار دارد . خانه های روستا به طور کلی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین (بدون استفاده از ملات) و به شیوه پلکانی ساخته شده است . این روستا در بین اهالی روستاهای منطقه به شهر اورامان معروف است و به اعتقاد آنان این روستا زمانی شهری بزرگ بوده و مرکزیتی خاص داشته است و به همین دلیل از آن به عنوان تخت یا مرکز (حکومت) ناحیه اورامان یاد می کنند . وضعیت خاص روستا از نظر معماری و همچنین مراسم خاص (مراسم سالانه پیرشالیار) و وجود مقبره و مسجد پیر شالیار و به ویژه جمعیت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهمیت آن در گذشته است .

هتل های استان کردستان

نام هتل	تلفن	آدرس
هتل شادی	6625112- 6660045	سنندج : بلوار پاسدارن روبروی دانشگاه علوم پزشکی
مهمانسرای جهانگردی سنندج	6623525	سنندج : خیابان پاسداران انتهای بلوار
مهمانسرای فرهنگیان	3 – 6620072	سنندج : خیابان پاسداران انتهای بلوار
هتل هدایت	2266574	سنندج : خیابان فردوسی جنب مسجد والی
هتل جبار	3236584	سنندج : ضلع جنوبی میدان انقلاب
هتل آبیدر	3241645	سنندج : خیابان فردوسی نرسیده به سینما بهمن
هتل سقز	3243692	سقز : روبروی اداره راه و ترابری
هتل قصر نور	3242693	سقز : بلوار 7 تیر روبروی ترمینال
هتل سامان	4225454	بانه : بلوار سردشت
ستاره طلایی	4225227	بانه : میدان جهاد روبروی بازار کفش فروش ه
مهمانسرای جهانگردی مریوان	2122626	مریوان : جنب دریاچه زریوار

وزارت امور اقتصادی و دارائی

قابلیت های اقتصادی

مشخصات شما

اطلاع‌رسانی

ستادی

سازمان‌های تابعه

سامانه‌ها

سایر پیوندها